Central Europe on the Way to Democracy
Zwyciężyliśmy komunizm, i teraz musimy dalej żyć bez komunizmu, niezależnie od komunizmu. Znaczy to, że ktoś, kto całe życie spędził na wojnie z diabłem, musi żyć bez diabła. Jak żyć bez diabła? Niektórzy kłopoty mają i szukają tego diabła w główce od szpilki. Komunizm miał naturę wszechogarniającą. Narzucał swój kosmos, i wraz ze śmiercią komunizmu powstało vacuum ideologiczne. I w tych kategoriach i z tej perspektywy trzeba analizować te dwie utopijne idee powrotu do Europy, i powrotu do własnych korzeni narodowych. Te idee nie są przeciwstawne, nie muszą być przeciwstawne, ale doprowadzone do ekstremizmu, zradykalizowane do skrajności, mogą stać się przeciwstawne, i wtedy idea powrotu do Europy będzie utopią prospektywną, idea powrotu do korzeni będzie utopią retrospektywną.
